آموزش و پرورش استان زنجان از واقعیت تا واقعیت
آموزش و پرورش استان زنجان از واقعیت تا واقعیت
استان زنجان یکی از استانهای مهم شمال غرب کشور محسوب می‌شود، در این زمینه مطالب بسیاری بیان شده و مقالات فراوانی منتشر شده و کمتر به این موضوع که چرا در بسیاری از موارد عقب مانده است کالبد شکافی صورت گرفته و در برخی دستگاههای تاثیرگذار و آینده ساز این امر نمایان تر است. برای نمونه در سال های اخیر دستگاه تعلیم و تربیت استان زنجان بارها و بارها دستخوش تغییرات مدیریتی شده که ناخواسته ضربه مهلکی بر پیکره آموزش و پرورش استان وارد کرده است. اگر به گذشته بازگردیم خواهیم دید که در همان ابتدا فشارها برای تغییر تمجیدی، مدیرکلی که از بدنه اصلاح طلبان پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ سکان این دستگاه عریض و طویل را برعهده گرفت آغاز شد اما گروه منفعت طلب نتوانست کاری از پیش ببرد و تغییرات مسکوت ماند هرچند مرتضی تمجیدی نیز عملکرد قابل قبولی داشت اما از طرفی فشار ها بر ستون های اصلی آموزش و پرورش استان و بدنه داخلی آن زیادتر شد و پس از بازنشسته شدن تمجیدی گمانه زنی هایی برای مدیرکلی این دستگاه هر روز بیشتر و بیشتر می شد ناگفته نماند که درویش امیری استاندار وقت زنجان هم نتوانست کاری از پیش ببرد و با رایزنی یکی از نمایندگان، مدیرکل آموزش و پرورش منصوب شد.
درمدت زمان کوتاهی تغییرات در مدیران میانی آغاز و تعدادی از افرادی که با تمجیدی کار می‌کردند برکنار و عده دیگری جایگزین شدند اما ظاهراً تغییرات در آموزش و پرورش پایانی نداشت و یک شبه بانوی مدیرکل برکنار شد تا باردیگر این ارگان مهم دچار تزلزل مدیریتی شود.
اداره کل آموزش و پرورش استان زنجان باردیگر چالش‌های بسیاری را در پیش رو داشت. وقتی خانم رشتچی برکنار شد برای اینکه خللی در کارها ایجاد نشود، حراست آموزش و پرورش به عنوان سرپرست انتخاب شد تا سر و صداها نیز فروکش کند و بالاخره دکتر ابراهیم رفیعی ۲۸ اسفندماه بی سر و صدا به عنوان مدیرکل دستگاهی که هر روز حاشیه ای برای آن ساخته می‌شد معرفی گردید. اگرچه رفیعی نیز از دو سال قبل به همراه چند اسم دیگر برای تصدی مدیر کلی در زنجان مطرح بود، اما فشارها باعث شد تا او نتواند قبل از رشتچی کرسی مدیرکلی این دستگاه عریض و طویل را از آن خود کند.
یک سال و یک ماه است که از حضور دکتر ابراهیم رفیعی در کسوت مدیرکل آموزش و پرورش استان زنجان می‌گذرد. مدیرکلی که اصالتی زنجانی دارد و پست‌های مختلفی را در تهران مخصوصا در حوزه آموزش و پرورش تجربه کرده است، به نظر می رسد رفیعی علاوه بر دانش کافی در خصوص آموزش و پرورش همواره سعی کرده با اطلاعات کامل در جلسات حضور یابد و از همان ابتدا نیز با سخنرانی های منطقی، ادبی و حتی علمی توجه بسیاری از اهالی علم و تربیت را به خود جلب کرد و گویی توانسته بود هوای تازه ای به ریه های خسته آموزش و پرورش استان زنجان بدمد. اگرچه در این میان بازهم طبق روال گذشته عده‌ای منفعت طلب که تنها برچسب اصولگرا یا اصلاح طلبی را از آن خود کرده و همواره سعی می کنند خواسته یا ناخواسته اقدامات تاثیر گذار و زیر بنایی افراد را زیر سوال ببرند، باردیگر وارد میدان شدند اما گویی رفیعی با هوشمندی حاشیه ها را به حاشیه رانده و بدون توجه به سهم خواهی ها یا عضوگیری های قدیمی، سعی می کند دغدغه آموزش و پرورش و جایگاه آن را در اولویت قرار دهد اما برای قضاوت در این خصوص نیز نباید عجله کرد.
با این وجود اگرچه هنوز هم تعدادی از بدنه آموزش و پرورش سهوا یا عمدا دست به تخریب چهره او می‌زنند و دراین میان عده‌ای که سالها پستی داشتند و تنها منتظر بازنشستگی بودند هنوز هم چشم انتظار رفتن رفیعی هستند و از هیچ تلاشی برای رسیدن به اهداف منفعت طلبانه خود دریغ نمی کنند اما نکته مهمتر ارزیابی عملکرد و نقد و بررسی دوره حضور رفیعی تاکنون است که می تواند بسیاری از گره های ناشی از عدم اطلاع رسانی دقیق و شفاف را بگشاید و قضاوت واقعی را به مخاطبین اصلی آموزش و پرورش یعنی معلمان، دانش آموزان و اولیاء بسپارد.
بر اساس بسیاری از اظهارات فعالان حوزه تعلیم و تربیت، رفیعی با تمام کارشکنی ها توانسته است در راستای کاهش التهابات مدیریتی به دلیل برخی دخالت ها و عدم ثبات سازمانی در سال ۹۸ که موید آن بلاتکلیفی برخی از معاونان اداره کل و مدیران مناطق بود، منطقی عمل کرده و به شایسته سالاری اعتماد نماید، اگرچه شنیده ها حکایت از آن داردکه باز هم منفعت طلبان با ارائه لیست اسامی در راستای به کارگیری افراد از نفس افتاده در شبکه آموزش و پرورش روند باج خواهی خود را ادامه داده و حتی از اهرم فضای مجازی نیز استفاده کرده و این روند را همچنان ادامه می دهند اما مدیرکل تازه‌نفس به قول خودش، با گام‌های استوار در راستای اثبات مدیریت تعامل محور تلاش می کند اصل مهم تعلیم و تربیت را که در حاشیه مانده بود تا حدودی به راه اصلی خود بازگرداند و البته زمان قاضی بهتری برای داوری است و باید با رصد فعالیت ها و خروجی اقدامات به تحلیل و قضاوت نهایی پرداخت.
شعار اخلاق مداری، ارزش نیروی انسانی، گفتمان تعامل محور، اولویت بخشی به مدیران و معلمان مدارس و بازسازی اصل فهم مشترک سازمانی از اولین شعارها و اهداف وی در بدو ورود به آموزش و پرورش استان زنجان است که به نظر می رسد با وجود اقدامات صورت گرفته تاکنون، هنوز هم راهی طولانی در پیش روی این مدیرکل تحول گرا است .
رفیعی علاوه بر اینکه مدیری هوشمند و اهل منطق به نظر می رسد، در فعالیت های خود جدی و مصمم نیز هست به طوریکه آماده سازی، تکمیل و آماده بهره برداری نمودن مرکز رفاهی شماره دو در یک ساله گذشته(البته قابل تامل است که استان زنجان در ۴۰ سال اخیر تنها یک مرکز رفاهی داشته هرچند استانهای جدید التاسیس وکوچکتر از زنجان حداقل دارای ۲ مرکز رفاهی آموزشی هستند )، تجهیز و آماده سازی سالن اختصاصی اداره کل با جذب اعتبارات وزارتی، تجهیز درمانگاه فرهنگیان زنجان به دستگاه OPG ( از این نوع دستگاه تنها ۳ دستگاه در استان در مراکز دندانپزشکی تخصصی وجود دارد)از جمله اقدامات وی به شمار می رود.
برخی رفیعی را روشنفکری عملگرا و تعامل محور می دانند و این را باید در رفتار و عملکرد یک ساله اش به قضاوت نشست. او همواره از اعتماد به همکاران آموزشی و پرورشی خود در مناطق ۱۴ گانه سخن می گوید و موفقیت را تنها به خود نسبت نداده بلکه همکاری، همدلی و حمایت تمام همکارانش از جمله مدیران و معلمان را افتخار آموزش و پرورش می‌داند.
تدوین برنامه (استراتژیک) راهبردی استان و حرکت به‌سوی سازمان برنامه مدار وتدوین برنامه‌های اجرایی سند تحول در استان و مناطق چهارده‌گانه از اولین اقدامات رفیعی و همکارانش برای رسیدن به سازمانی متعالی در حوزه تعلیم و تربیت است چراکه همواره یکی از اصلی ترین شاخصه های موفقیت سازمانی، تبیین برنامه ها و تدوین سندی اصولی و علمی بر اساس اسناد بالادستی در حوزه کاری می باشد.
از سویی دیگر آموزش و پرورش با وجود مخاطبین متعدد و متفاوت باید از مدیران و معلمان مسوولیت پذیر بهره مند باشد که نگاهی چند بعدی دارند و افتتاح و راه اندازی اولین مرکز مشاوره خانواده پیوند ویژه خانواده های دانش آموزان با نیازهای ویژه و افتتاح و راه اندازی اولین مرکز پیش دبستانی دولتی ویژه دانش آموزان با نیازهای ویژه با رویکرد avt به نام شهید انجم شعاع ( نیوشا) در همین راستا اتفاق افتاده است زیرا دختران و پسران نیازمند توجه نیز در بدنه آموزش و پرورش جایگاه و حقوق تعریف شده ای دارند که در دوره جدید، آموزش و پرورش استان زنجان سعی کرده این شان و حق را در عمل به نمایش بگذارد و تنها در قالب سخن و وعده و کلام های مدیریتی خودنمایی نکند.
یکی دیگر از مهمترین ساحت های مورد توجه در سند تحول بنیادین توجه به ساحت اعتقادی دانش آموزان در کنار ساحت های علمی، فرهنگی، اجتماعی، زیستی و … است. ساحتی که در صورت کمرنگ شدن، تبعات سنگین تربیتی را بر جامعه تحمیل خواهد کرد.
ارتقاء دستاوردهای پرورشی و فرهنگی با رشد ۴۵ درصدی نسبت به سال ۹۷ و کسب ۱۱۰ مقام برتر کشوری، توسعه فعالیت‌های دانش‌آموزی و فعالیت‌های مکمل با ۶ رتبه برتر کشوری، اجرای طرح پیوند مسجد و مدرسه در جهت توسعه فرهنگ نماز مدارس و پوشش ۸۵ درصدی مدارس استان با حضور ائمه جماعات، میزبانی برگزاری مسابقات کشوری قرآن، عترت و نماز در عالی‌ترین سطح با حضور بیش از ۱۴۰۰ دانش آموز و مربی و حضور معاون پرورشی و فرهنگی وزیر و سایر مقامات ستادی و استانی از دیگر اقدامات در راستای توجه ویژه به ساحت اعتقادی دانش‌آموزان و آموزش عملی نگرش ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در بیش از ۳۵ دیدار مستمر هفتگی مدیرکل آموزش و پرورش با خانواده معظم شهدای دانش آموز و فرهنگی و اجرای یادواره شهدا (لاله های روشن) در ۱۹۲ مدرسه است.
توجه به جایگاه علمی استان در کشور به ویژه در بخش دانش‌آموزی از اهم موضوعاتی است که همواره توسط مسوولان ارشد استانی پیگیری شده و از جمله مواردی است که در جلسات شورای آموزش و پرورش استان مطرح و چاره اندیشی شده است در همین راستا با همت تمام فرهنگیان و دانش آموزان و با نگاه مدیریت علمی به حوزه آموزش، ارتقای رتبه استان در کنکور با ۸ پله و کسب رتبه نخست میزان رشد در کشوراتفاق افتاده است و از سویی تدوین و پیگیری طرح بنیه علمی دانش آموزان استان، کسب رتبه برتر کشوری در پروژه مهر،توسعه تجهیزات هنرستانی و توزیع بیش از نه هزار جلد کتاب کمک‌درسی با اعتبارات برون سازمانی نیز در همن راستا صورت گرفته که نویدبخش روزهای درخشش دوباره فرزندان استان دانشمندپرور و فرهیخته پرور زنجان است.
توجه جدی به حوزه زیستی بدنی دانش آموزان به خصوص در روستاها و مناطق محروم که گاهی به دلیل برخی بی توجهی ها و یا سوء مدیریت مغفول واقع شده بود در دوره جدید با تجهیز مدارس استان به امکانات و لوازم ورزشی با اعزام کاروان لوازم ورزشی مهر، افتتاح همزمان ۱۴ پروژه ورزشی و ارتقاء سرانه ورزشی استان (با حضور معاون تربیت‌بدنی وزیر)،کاروان تجهیز ۴۰ خانه ورزش مدارس روستایی با اعتبارت خارج از سازمان در اولویت این دستگاه مهم تربیتی و آموزشی قرار گرفت.
اگرچه اقدامات شایان توجهی در حوزه های مختلف آموزش و پرورش از بدو انقلاب تاکنون در اقصی نقاط ایران اسلامی و به تبع در استان زنجان صورت گرفته اما گاهی به دلیل عدم شناخت نیازهای استان، عدم وجود تعاملات برون سازمانی کارآمد برای بهره‌مندی از منابع خارج سازمانی و یا مدیریت دستوری، این اقدامات ابتر مانده که به نظر می‌رسد با توجه به برنامه ها و عملکرد صورت گرفته در یک سال گذشته می توان امیدوار بود که نگاه مدیریتی به شکل آکادمیک و البته با اولویت تعهد و تخصص در آموزش و پرورش استان نمود یافته و یا خواهد یافت که نمونه آن را می توان در توجه ویژه به قشر ضعیف و در حاشیه مانده جامعه یعنی بی سوادان و کم سوادان و در قالب تدوین برنامه شتاب بخشی سواد آموزی در قالب طرح ۲ ساله و ۵ ساله برای اولین بار در استان به منظور ریشه کنی بی سوادی در گروههای هدف در استان دید که از اهداف و سفارش‌های بنیانگذار نظام مقدس جمهوری اسلامی و بنیانگذار نهضت سوادآموزی و از دغدغه‌ها و تاکیدات مقام معظم رهبری است.
تجهیز و تعمیر مدارس استان از طریق اخذ آرای قضایی و احکام جایگزین حبس به ارزش ۶ میلیارد ریا ، حفظ و پایداری شاخص پوشش تحصیلی ابتدایی بیش از ۹۹ درصد و رتبه برتر کشوری،تحویل ۲۱ دستگاه خودرو خدمت به مناطق استان، شناساندن ظرفیت‌ها و مسائل استان به وزارت با دعوت و حضور ۵ نفر از معاونین در استان و تحلیل میدانی مسائل، افزایش سه برابری شاخص اجرای دوره های آموزش ضمن خدمت فرهنگیان نسبت به سال ٩٧ و رسیدن به حد نصاب یک میلیون و ۲۷۰ هزار نفر ساعت از دیگر اقدامات آموزش وپرورش استان زنجان است.
با تمام این اوصاف باید منتظر ماند و با تحلیل، بررسی، نقد سازنده وارائه راهکارهای علمی در شرایط مختلف زمانی و مکانی، دستگاه مهم تربیتی و آموزشی استان را برای رسیدن به جایگاه و منزلتی در شان استان زنجان همراهی کرد و البته وجدان بیدار جامعه یعنی مردم به طور عام و فرهنگیان و دانش‌آموزان به طور خاص بهترین و منصف‌ترین داوران و ارزیابان مسوولان در حوزه های مختلف خدمت در آموزش و پرورش استان هستند.
*مهران حبیبی
