کرونا فرصت یا تهدید برای اقتصاد ایران ؟
کرونا فرصت یا تهدید برای اقتصاد ایران ؟
🔷 شیوع ویروس کرونا بعد از حوزه سلامت بیشترین تاثیر را در حوزه اقتصاد گذاشته است ، تقریبا تمام کشور ها به یقین رسیده اند که دوران پر تلاطمی در حوزه اقتصادی خواهند داشت و اقتصاد ایران به دلیل وابستگی به نفت ، تحریم های بین المللی ، رشد منفی اقتصاد ، تورم بالا و …. آسیب پذیری بیشتری را شاهد خواهد بود . قطعا بخشهای از اقتصاد که محدودیت های کنترلی از سوی دولت جهت کنترل و کاهش ابتلاء اعمال می گردد ، مانند گردشگری و حمل و نقل از جمله بخش های هستند که به سرعت تحت تاثیر شیوع ویروس قرار میگیرند ، در واقع بخش خدمات در مقایسه با سایر بخشها آسیب بیشتری را شاهد است ، بخش هایی مثل تالار های پذیرایی ، رستوران ها ، هتل ها ، آموزشگاه ها ، اماکن ورزشی ، مهدکودک ها ، آرایشگاه ها و …. بشدت تحت تاثیر منفی این ویروس قرار گرفته اند . مشکلات و شوک های وارده به کسب و کارهای خدماتی کوچک و متوسط و بنگاه های فعال در زمینه تجارت بین المللی به بنگاه های بزرگ و نظام بانکی منتقل خواهد شد و تاثیر جدی در دو حوزه ی اشتغال و تورم خواهد گذاشت .
🔷از طرف دیگر منابع دولت برای سیاست های حمایتی به شدت محدود است ، از این رو بسیار مهم است که سیاست های حمایتی ، بهینه اتخاذ شده و از اجرای سیاست های حمایتی غیر هدفمند که می تواند به تورم شدید منجر شود اجتناب گردد ، هر تصمیمی که امروز گرفته شود آینده ی اقتصاد ایران را رقم خواهد زد ، تصمیم های امروز آثارشان در سالیان پیش رو مشاهده خواهند شد . لذا راهکار ها و برنامه های حمایتی دولت باید با رویکرد افزایش تقاضا و جلوگیری از کاهش اشتغال و تامین د رآمد خانوار ها تنظیم گردد ، باید توجه شود توزیع منابع مالی در بین اقشار جامعه به شکل اعتبار خرید کالا با هدف حمایت از معیشت اقشار آسیب پذیر و تحریک و افزایش تقاضا دنبال شود که هم در رونق تولید و هم در جلوگیر ی از کاهش اشتغال موثر خواهد بود ، همچنین ممانعت و محدود نمودن تخصیص ارز ترجیحی به برخی کالاها برای جلوگیری از تورم می تواند موثر باشد .
🔷با مختل شدن تجارت بین الملل و حتی حمل و نقل داخلی ، زنجیره ارزش طیف وسیعی از محصولات دچار اختلال شده و ظرفیت تولید واحدها به دلیل محدودیت دسترسی ها کاهش یافته است ، در حقیقت بازار تقاضا با چند ماه وقفه روبرو است و نیاز واقعی وجود دارد . لذا این شرایط فرصتی برای تقویت بخش تولید و بازرگانی است ، شرایط فراهم است تا با تحقق اقتصاد مقاومتی و اتکا به درون به دنیای بعد کرونا بیاندیشیم .
🔷با ایجاد شفافیت در حوزه های مرتبط با کسب و کار و بازنگری در برخی قوانین و مقررات حوزه کسب و کار می توان تهدید ناشی از بحران کرونا را به یک فرصت برای اقتصاد ایران تبدیل کرد . تجربه تاریخی بشر و همچنین دوره هشت ساله دفاع مقدس و تحریم های ظالمانه چندین ساله علیه کشور عزیزمان به ما آموخته است که بهترین درسها را از بدترین شرایط یاد میگیریم .
🔻راهکارهای پیشنهادی برای اقتصاد پسا کرونا :
۱ – وابستگی به نفت و بالطبع توجه به صنایع وابسته به نفت ، باعث گردیده سایر بخش ها و ظرفیت های موجود آنچنان که شایسته توجه بوده و میتوانسته در توسعه و رشد اقتصادی کشور سهیم باشند به جایگاه خود نرسیده اند که از جمله میتوان به دو حوزه معدن و کشاورزی اشاره نمود .
کشور ایران با داشتن بیش از ۶۸ نوع ماده معدنی و حدود ۶۰ میلیارد تن ذخائر از جایگاه بالایی در جهان برخوردار است. با برنامه ریزی و سیاست گذاری مناسب در حوزه معدن و توانمند سازی منابع انسانی و نو آوری در تجهیزات و ماشین آلات این بخش ، میتوان علاوه بر جهش تولید محوریت رشد و بالندگی اقتصاد کشور را بعد از نفت در بخش معدن دنبال نمود .
وسعت سرزمینی ، تنوع اقلیمی و آب و هوایی ، نیروی انسانی جوان و تحصیل کرده و پشتوانه فرهنگی و دینی مناسب در رابطه با کار کشاورزی و زارعت ، بعنوان یک سرمایه نهفته در کشور می باشد ، با تغییر رویکرد ها و سیاست گذاری مناسب به فرموده حضرت امام خمینی )ره ( می تواند محور خودکفایی کشور باشد . بخش کشاورزی بعنوان تامین کننده کالاهای استراتژیک و همچنین تامین کننده مواد اولیه صنایع غذایی نقش و جایگاه ویژهای میتواند در رشد اقتصادی و توسعه ایفا نماید . توسعه شهرک های گلخانه ای ، صنایع غذایی و تبدیلی ، شیلات ، دام و طیور و… بخشهای است که میتوان با برنامه ریزی مناسب و با رویکرد صادرات محور و تامین بازار بزرگ منطقه و کشور های همسایه در کوتاه مدت جهش تولید و صادرات را تجربه نمود .
۲ – صنایع غذایی ، بهداشتی ، دارویی و آرایشی در جهان از رونق بالایی برخوردار می باشد ، رشد جمعیت ، سبک زندگی ، توسعه بهداشت و سلامت ، بالاخص تغییر رفتار مصرفی که بعد از کرونا شکل خواهد گرفت ، روز به روز اقبال به محصولات غذایی بسته بندی شده و محصولات بهداشتی و سلامت محور را بیشتر می کند . از طرف دیگر حجم بالایی واردات کشور در این حوزه ایجاب می کند بعنوان یک بخش دارای قابلیت بالا مورد توجه برنامه ریزان و سیاست گذاران قرار گیرد .
۳- توجه جدی به حوزه اقتصاد دیجیتال ، ب الاخص در حوزه عرضه و تقاضا ، می تواند در شرایط کنونی ناشی از ویروس کرونا و فاصله گذاری اجتماعی به عنوان یک مزیت و فرصت برای رونق بخشی به بخشهای از اقتصاد منجر شود .
۴- تعیین چند صنعت شاخص در هر استان و منطقه از کشور ، با توجه به مطالعات آمایش سرزمینی و تزریق و اعطایی هدفمند اعتبارات و تسهیلات بر پایه آن صنعت منتخب ، می تواند به توسعه پایدار و بلند مدت و هم جهش تولید در کشور منجر شود .
۵- توجه ویژه به شرکت های دانش بنیان و فن آور و اتخاذ تدابیر لازم برای اتصال حلقه های زنجیره تولید در صنایع و نزدیکتر شده ارتباط صنعت با دانشگاه ، بلاخص صنایع با تولیدات دانش بنیان می تواند و همچنین توسعه خدمات دولت الکترونیک می تواند یکی از بستر ها و الزامات جهش تولید قلمداد شود .
۶- ضرورت تغییر رویکرد سیاست گذاران و برنامه ریزان اقتصادی کشور به بخش خصوصی ، تا زمانی که نگرش و رویکرد مدیران و سیاست گذاران اقتصادی کشور به بخش خصوصی باحفظ و توسعه کرامت بخش خصوصی همراه نباشد ، توسعه سرمایه گذاری و تولید بعنوان یک ارزش دیده نخواهد شد و در نتیجه تولیدی رونق نخواهد گرفت .
۷- تلاش در جهت اصلاح ساختار های اقتصادی کشور ، قوانین معیوب و دست و پا گیر تولید و کسب کار مالیاتی ، بانکی ، بیمه ای ، کار ، معدن و… از یک سو ، تنوع و تعدد قوانین و سیال بودن قوانین از سوی دیگر خود به موانع جدی برای کسب وکار و رونق تولید و سرمایه گذاری مبدل شده است . در کنار قوانین معیوب ، حضور پر رنگ دولت و شبه دولتی ها در حوزه اقتصاد عرصه را برای رشد و توسعه بخش خصوصی تنگ نموده است .
۸- فرایند صدور مجوز تولید ، با پیچیدگی ها و بورکراسی های دست و پا گیر مواجه است و به یکی از موانع اصلی تولید بدل شده است . اصلاح و شفاف سازی این فرایند می تواند به جهش تولید و تسهیل در کسب و کارها بیانجامد .
*ولی افشاری ، معاون بررسی های اقتصادی اتاق بازرگانی زنجان
