گنبد سلطانیه نگینی درخشان در ایران زمین
گزارش روز: سلطانیه که ۲۴ تیر ۱۳۸۴ به ثبت جهانی رسیده،بزرگترین گنبد خشتی است که شاهکاری از معماری بوده و هنرهایی چون آجرکاری، گچبری، کاشیکاری، منبتکاری، آیینهکاری و نقاشی در آن به کار رفته است.
سلطانیه بنایی به یادگار مانده از دوره ایلخانان است که بزرگترین و اصیلترین شناسنامه سبک معماری آذربایجانی است که به لحاظ استفاده از آرایهها و تزئینات بهکار رفته در بناها و ساختمانها، دوره شکوفایی معماری ایرانی محسوب میشود.
آجرکاری، گچبری و کاشیکاری، منبتکاری، آیینهکاری، نقاشی و همه هنرهای اصیل ایرانی و اسلامی در بنای عظیم و تاریخی گنبد سلطانیه جمع شده تا از این گنبد عظیم به عنوان موزه زنده هنرهای سنتی یاد شود.
گنبد تاریخی سلطانیه سه مورد از شش خصوصیت تعیین شده توسط یونسکو را دارا است.
مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد سلطانیه در خصوص مواردی که باعث شد تا گنبد سلطانیه به ثبت جهانی برسد، تصریح کرد: همه ملل علاقهمند به این موضوع هستند تا داشتههای خود را با ثبت جهانی عرضه کنند که این اتفاق خوب برای برخی از مجموعههای ایرانی افتاده است.
گنبد تاریخی سلطانیه سه مورد از شش خصوصیت تعیین شده توسط یونسکو را دارا است. اولین خصوصیت این مجموعه، این است که بنای مذکور باید دارای شاهکار، نبوغ و خلاقیت انسانی باشد
مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد سلطانیه با اشاره به اینکه یکی از مهمترین ویژگیهای گنبد تاریخی سلطانیه که باعث شد این مجموعه به ثبت میراث جهانی برسد، «بزرگترین گنبد آجری جهان» بودن آن است، ادامه داد: یونسکو دارای سه زیرمجموعه بوده و آن چیزی که به بناهای تاریخی مربوط میشود را زیرمجموعه «ایکوموس» پیگیری میکند. همچنین برای ثبت مجموعههای تاریخی، معیارهایی توسط یونسکو تعیین و اظهار کرده است که اگر مجموعهای قصد ثبت شدن در فهرست میراث جهانی را دارد، باید دارای شش خصوصیت باشد.
میرموسی انیران اظهار کرد: گنبد تاریخی سلطانیه سه مورد از شش خصوصیت تعیین شده توسط یونسکو را دارا است. اولین خصوصیت این مجموعه، این است که بنای مذکور باید دارای شاهکار، نبوغ و خلاقیت انسانی باشد که این خصوصیت به عینه در مجموعه تاریخی گنبد سلطانیه قابل رویت است.
وی از گنبد تاریخی سلطانیه به عنوان آغازگر تزئینات گچی قابل حمل یاد کرد و گفت: این موضوع یکی از آیتمهایی است که یونسکو برای ثبت یک اثر تاریخی مشخص کرده و علاوه بر این، انتقال فرهنگ، معماری و تکنولوژی جزو مواردی است که یک بنای تاریخی برای ثبت در یونسکو باید از آن برخوردار باشد که خوشبختانه این ویژگیها نیز در مجموعه تاریخی گنبد سلطانیه مشهود است.
مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد سلطانیه با بیان اینکه از نظر یونسکو معیارهای برای ثبت جهانی گنبد سلطانیه مطرح بود، گفت: گنبد سلطانیه نشان دهنده یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانی است و نشان دهنده تبادل ارزشهای بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامهریزی شهری یا طراحی چشمانداز است.
انیران با بیان اینکه گنبد سلطانیه گواهی بیهمتا یا دستکم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته است، افزود: از نظر یونسکو گنبد سلطانیه نمونهای برجسته در معماری با تکنولوژی است که مرحلهٔ مهمی از تاریخ بشر را نشان می دهد.
این مسئول با یادآوری اینکه در بخشهای مختلف مجموعه گنبد تاریخی سلطانیه از جمله تکنولوژی، به عینه میبینیم که در نحوه اجرای بنا به گونهای عمل میشود که در حال بازخوانی تزئینات و مرمت نقاط مربوطه هستیم، بیان کرد: نقاطی که در ترئینات این گنبد چوب به کار رفته، داخل چوب دارای سمق است که تشدیدکننده تزئینات بوده و به جرأت میتوان گفت این نمونه بارز، یکی از تکنولوژیهای به کار رفته در آن دوران بوده است.
وی با یادآوری اینکه یکی دیگر از ویژگیهای این مجموعه مربوط به گنبد این اثر است، عنوان کرد: این موضوع مربوط به بحث دو جداره بودن پوشش گنبد بوده و دارای پوسته داخلی و خارجی است. همچنین نوع اجرای این اثر که دو پوسته پیوسته بوده و داخل آن نیز دیوارکهایی تعبیه شده تا بتواند دوپوش را نگه دارد، موضوعی است که بیانگر اجرای این تکنولوژی برای اولینبار در گنبد سلطانیه است.
گنبد سلطانیه هم در حوزه سازهای و هم در حوزه تکنولوژی، یکی از آثار برتر در زمان خود به شمار میرود و تاثیر زیادی بر روند معماری آن دوران داشته باشد
مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد سلطانیه با بیان اینکه گنبد سلطانیه هم در حوزه سازهای و هم در حوزه تکنولوژی، یکی از آثار برتر در زمان خود به شمار میرود، یادآور شد: ما هنوز هم در زنجان ساختمانی به ارتفاع گنبد سلطانیه نداریم، این در حالی است که امروز از هر حیث در بحث معماری پیشرفتهای زیادی را نسبت به آن دوران داشتهایم.
انیران با اشاره به اینکه گنبد سلطانیه در زمان خود، یکی از بناهای مهم و ارزشمند بوده و بیتردید میتوانست تاثیر زیادی بر روند معماری آن دوران داشته باشد، گفت: در گنبد سلطانیه دو لایه تزئینات داریم که لایه اول کاشی و لایه دوم گچ است. تزئینات گچی که در این بنا به کار رفته، تفکر تازهای در دکوراتیو ساختمان به شمار میرود. هر چند برترین گچبری که میتوانیم در همه بناهای ایرانی نام ببریم، مربوط به محراب اولجایتو در مسجد جامع اصفهان است.
وی با تاکید بر اینکه گچبری و گچکاری در دوره ایلخانی عملاً به نهایت رسیده بود، تا جایی که با گچ میتوانستند کاملاً بازی کنند و گچ در دستان صنعتکاران آن دوران چون موم بوده و قادر بودند گچ را به هر شکلی که میخواهند دربیاورند، افزود: در دوره ایلخانی، تزئینات گچی عملاً یکی از تزئیناتی بود که در آن دوران استفاده کاربردی زیادی داشت و نمونه عینی آن را در گنبد سلطانیه شاهد هستیم، لذا همین مسئله باعث شده است تا از گنبد سلطانیه به عنوان موزه زنده هنرهای سنتی یاد شود.
انیران با یادآوری ثبت ملی گنبد سلطانیه در سال ۱۳۱۰ هجریشمسی، گفت: این مجموعه تاریخی و بینظیر در ۲۴ تیرماه ۱۳۸۴ نیز به ثبت جهانی رسید.
مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد سلطانیه در ادامه با یادآوری اینکه دو نوع معیار شامل معیارهای فرهنگی و طبیعی برای ارزیابی مجموعههای تاریخی وجود دارد که بافت و بنا در قالب معیارهای فرهنگی جای میگیرد، ادامه داد: قبل از اینکه یک بنا به ثبت جهانی برسد، ما برخی خصوصیات را برای آن بنا متصور میشویم. ابتدا به ساکن اینکه قوانین میراث جهانی بر آن حاکم بوده و کمککننده برای ارتقای آن باشد.
گنبد سلطانیه ۳۰ زلزله با ریشتر بالا را تجربه کرده است
وی اظهار کرد: از طرفی توجه آحاد مختلف و اذهان عمومی به این مجموعهها باعث میشود تا متولیان امر با حساسیت بیشتری پیگیر کارهای بنا در بخشهای مختلف باشند، به همین خاطر رعایت قوانین جهانی در حوزه مرمت، حفاظت و نگهداری مجموعه بیش از پیش اولویت پیدا میکند.
انیران همچنین به موضوع شکافهای داخل گنبد سلطانیه اشاره کرده و افزود: گنبد سلطانیه تا به امروز نزدیک به ۳۰ زلزله با ریشتر بالا را تجربه کرده و احساس ما این است که احداث این بنا در این مکان بر اساس معیارهای خاکشناسی صورت گرفته و باعث شده است تا به امروز آسیب جدی بر اثر حوادث طبیعی نبیند.
وی ادامه داد: در برخی از قسمتهای گنبد نیم متر و در بخشهایی نیز ۱.۵ متر پی داریم، این در حالی است که نشست زمین در همه جای گنبد به طور یکسان اتفاق افتاده است و مطالعات صورت گرفته در این زمینه حاکی از آن است که گنبد سلطانیه نشست یکنواخت و یکسان هشت سانتیمتری را تا به امروز داشته است و این حاکی از آن است که در دوره ایلخانی به فهم درست معماری رسیده بودند.
احیای دروازه جنوبی گنبد سلطانیه از اوایل خرداد ماه آغاز شده است
مدیرکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی زنجان نیز گفت: احیای دروازه جنوبی گنبد سلطانیه از اوایل خرداد ماه آغازشد. پروژه خواناسازی سنگها و تهیه آنها و باززندهسازی بخشی از برج و باروی بخش جنوبی در سالهای گذشته انجام شده است.
امیر ارجمند افزود: ارگ شهر سلطانیه دارای دو دروازه شمالی و جنوبی است که مهمترین دروازههای ورودی و خروجی در زمان ایلخانیان بود.
مجموعه گنبد سلطانیه به عنوان شاهکار معماری و هنر معماری اسلامی و ایرانی برای مرمت و نگهداری نیازمند تخصیص اعتبارات ویژه است تا باشکوه و استوار در گستره فرهنگ و هنر ایران زمین خودنمایی کند.